در لابلای یادداشت‌هایم، با جمله‌ای تاثیرگذاری از مونیکا گروترز (Monika Grütters) وزیر فرهنگ و رسانه‌های آلمان، روبرو شدم. خانم وزیر حدود دو سال قبل، در یک همایشی که به مناسبت بیست‌مین سالروز برنامه بورسیه تحصیلی «نویسندگان در تبعید» از سوی بنیاد قلم در مقر دفتر صدراعظم آلمان برگزار شده بود، خطاب به هنرمندان، خبرنگاران و نویسندگان گفت: «امیدوارم که آلمان به عنوان کشور دوم تان، برای شما جایی برای از دست دادن ریشه‌های تان نه، بلکه منبع الهام و امید باشد.»
این جمله، حداقل برای من که اندکی پیش‌تر از آن، در سراشیبی ناامیدی برای ادامه کار در رشته دلخواه و شغل رویایی‌ام (روزنامه‌نگاری) قرار گرفته بودم، بسیار الهام بخش واقع شد. از آن پس با تمام قدرت به فکر مبارزه برای بدست آوردن هدفم شدم و اکنون با قبول تمام دشواری‌ها این راه را ادامه می‌دهم.
آلمان، کشور تبعید و امید
افزایش میزان خشونت‌ها، کشتار هدف‌مند و خودسانسوری در کشورهای که در آن آزادی بیان بیشتر به یک رویای دست نیافتنی می‌ماند، سبب شده است تا روزنامه نگاران به عنوان یکی از گروه‌های آسیب‌پذیر که همواره از سوی جناح‌های مختلف مورد آزار و شکنجه، قتل و تعقیب قرار می‌گیرند، از کشورهای شان فرار کنند و در جستجوی یک سرپناه امن برای ادامه فعالیت‌های حرفه‌ای شان به کشورهای دیگر پناهنده شوند. در این میان آلمان نیز، به عنوان یکی از کشورهای مدافع حقوق بشر، در سال‌های اخیر میزبان صدها خبرنگار تبعیدی یا مهاجر است که همه ساله به شمار آن‌ها افزوده می‌شود.
رسیدن به آلمان و تغییر فضا و محیط، در شیوۀ کار بسیاری از روزنامه‌نگاران و نویسندگان تغییراتی رونما کرده است. روزنامه‌نگاران و نویسندگان، در این‌جا با احساس امنیت و آرامش بیشتر کار می‌کنند، اما وارد شدن به جامعه جدید و رویارویی با رقیب‌های قدرتمند و حرفه‌ای، مستلزم تلاش حرفه‌ای و پشت‌کار بیشتر برای دست یافتن به جایگاه و موقعیت کاری جدید است.
عدم آشنایی با زبان، فرهنگ و منابع از جمله موانعی هستند که یک فعال رسانه‌ای در نخستین گام برای آغاز فعالیت‌های رسانه‌ای در کشور جدید با آن برخورد میکند. این موانع مانند بقیه روزنامه‌نگارانی در تبعید، در مقابل من نیز صف کشیده بودند.
پایه‌های باور به تنوع فرهنگی در میان جامعۀ آلمان قوی و قدرتمند است و این زیبایی، درهای پیشرفت را به روی افرادی چون من– که انسان مرکز‌گرا نیستم و دوست دارم تمام رنگ‌ها حفظ شود – بازکرده و به ما روحیه داده تا بدون ترس و فشارهای روانی، با خیال راحت در کشور مشترک‌مان به فعالیت‌های خود ادامه دهیم.
شکل‌گیری امل در برلین و هامبورگ
خوشبختانه در آلمان انجمن‌ها و نهادهای متعددی فعالیت دارند و به خبرنگارانی که مجبور به ترک کشورشان شده‌اند، برای از سر گرفتن زندگی حرفه‌ای در غربت کمک می‌کنند. پروژه «امل» نیز به لطف این نهادها (بنیاد کوربر، بنیاد هاینریش بل، کلیسای پروتستان آلمان و روزنامه آبندبلات هامبورگ) و همت ۱۴ روزنامه‌نگار از کشورهای سوریه، افغانستان و ایران در سال ۲۰۱۶ در برلین افتتاح شد و در آپریل ۲۰۱۹ دامنه فعالیت‌هایش را در هامبورگ گسترش داد. وبسایت امل در هامبورگ و برلین به عنوان نخستین رسانه خبری به زبان‌های فارسی/ دری و عربی همواره تلاش میکند تا اطلاعات در مورد رویدادها و وقایع مهم روز را در اسرع وقت و با اتکا به منابع موثق و با اعتبار در دسترس خوانندگان قرار دهد.
مبارزه با شایعات، اخبار جعلی و نفرت پراگنی‌های آنلاین
بیشتر خوانندگان امل پناه‌جویان و تازه واردان از کشورهای فارسی و عربی زبان هستند و از آنجا که برای بسیاری از آن‌ها بدست آوردن اطلاعات دقیق و موثق به زبان مادری دشوار است، پرتال‌های خبری امل در هامبورگ و برلین، در سال‌های اخیر به ویژه در بحران کرونا نقش مهمی را در آگاه ساختن این شهروندان جدید به عهده داشته است.
از آن زمان تاکنون این بستر خبری ۱۲۰ هزار دنبال کننده در فیس‌بوک دارد و صفحه وبسایت آن هر ماه از سوی نیم میلیون نفر مشاهده می‌شود. دنبال کردن زندگی سیاسی و اجتماعی از همان ابتدا در خانه جدید یکی از اهداف مهم ایجاد امل است.
در یک دید کلی، آنچه را که رسانه های آلمانی به ندرت به آن می‌پردازند بیشتر اوقات از سوی امل پوشش داده می‌شود. در جوامع فارسی و عربی زبان آلمان امل به منبع اصلی اخبار محلی و ملی تبدیل شده است و در نتیجه، خوانندگان امل بسیار کمتر در معرض شایعات، اخبار جعلی و نفرت پراگنی‌های آنلاین ایدئولوژیک یا مذهبی قرار می‌گیرند.
با توجه به این که رسانه‌های آلمانی‌زبان در ارائه جایگاه شغلی یا دوره‌های کارآموزی به روزنامه‌نگاران مهاجر سخاوت زیادی نشان نمی‌دهند، راه اندازی پروژه‌های این چنینی فرصتی خوبی برای روزنامه‌نگاران و نویسندگان در تبعید است و نیز جاهای خالی اطلاعات در رسانه‌های آلمانی زبان را پر می‌سازد.
نسخه آلمانی این متن به تاریخ ۳۱ مارچ در روزنامه Hamburger Abendblatt چاپ شده‌است.
Foto: Jann Wilken/ Körber-Stiftung
