«وطن شما کابوس ماست»، کتابی که خیلی‌ها بدون این که آن را بخوانند، فقط به‌خاطر عنوانش، احساس می‌کنند مورد اهانت قرار گرفته‌اند. احساس می‌کنند کسی شخصا آن‌ها هدف قرار داده است.
چند ماه بعد از راهیابی حزب راست افراطی آلترناتیو برای آلمان، AfD، به پارلمان فدرال آلمان، فاطمه آیدمیر و هنگامه یعقوبی‌فرح، دو روزنامه‌نگار و نویسنده مهاجرتبار در آلمان، به این فکر افتادند که مجموعه‌‌مقاله‌ای منتشر کنند تا صدای کسانی که مستقیما و بلاواسطه تحت تاثیر سیاست‌های این حزب قرار گرفته‌اند بازتابی داشته باشد.
عشق، زندگی و زبان از نگاه مهاجران
فاطمه آیدمیر، یکی از منتشرکنندگان (Herausgeberin) این کتاب، در مصاحبه با امل، هامبورگ می‌گوید «من و هنگامه بعد از بحث‌های فراوان به این نتیجه رسیدیم که قالب “مجموعه مقاله” برای موضوعاتی مثل “جامعه پسامهاجرتی” و تبعیض بسیار جالب است، چرا که می‌توان متن‌های مختلف از نویسندگان متفاوت را یک جا جمع کرد. نمونه‌های مختلف از بریتانیا و سوئد و کشورهای دیگر را بررسی کردیم و دیدیم در آلمان این قالب چندان محبوب نیست و انتشاراتی‌ها خیلی به این قالب علاقه‌ای ندارند، چرا که فروش خوبی ندارد.»
او و همکارش، هنگامه یعقوبی‌فرح، تصمیم گرفتند با دعوت از نویسندگان و هنرمندان مختلف مجموعه‌ای با همین قالب منتشر کنند. در نهایت ۱۴ نویسنده که زمینه‌های کار مختلف و پیشینه‌های بسیار متفاوت دارند، مقالاتی درباره کار، عشق، توهین، خانه، خطر، امتیازها و تبعیض‌ها، غذا، زبان، سکس و … در این کتاب گرد هم آمده‌اند.
نویسندگان که همگی نسل دوم یا سوم خانواده‌های مهاجر در آلمان هستند، سعی کرده‌اند از زاویه دید مخصوص به خودشان وضعیت جامعه آلمان بر مواجهه به مهاجران و مهاجرتباران را به تصویر بکشند.
کتابی در اعتراض به «وطن»
در ۱۴ مارچ ۲۰۱۸، وقتی بعد از ماه‌ها کشمکش دولت جدید آلمان تشکیل شد و هورست زیهوفر (Horst Seehofer) از حزب سوسیال‌مسیحی بایرن (CSU) به وزارت داخله رسید، نام وزات‌خانه را به وزارت داخله، ساخت‌وساز و وطن تغییر داد. این تغییر هرچند پیشنهاد او بود، اما در واقع با توافق دولت عملی شد.
اما، به گفته فاطمه آیدمیر، در این کشور افرادی زندگی می‌کنند که نمی‌توانند با مفهوم وطن کنار بیایند. وقتی از وطن حرف می‌زنیم، افراد زیادی را از عرصه عمومی حذف می‌کنیم. «هدف ما از انتشار این کتاب این بود که در برابر عادی‌سازی عبارت وطن و همین‌طور عادی‌سازی این ایده که می‌توان با AfD و دیگر راست‌های افراطی همراه شد، صدایی بلند کنیم و بگوییم دیدگاه‌های دیگری هم وجود دارند.»
به گفته آیدمیر نویسندگان می‌خواستند اعتراض متحدشان به بحث‌ها پیرامون مفهوم وطن در آلمان را نشان دهند.
وطن: مفهومی تاریخی
«مفهوم وطن در این کشور تاریخ مشخصی دارد و جای چندانی برای برداشت ندارد. هرکس تاریخ خوانده باشد می‌داند عبارت وطن در این کشور با تاریخ نازی‌ها در ارتباط است. ما تصمیم گرفت این ارتباط بین عبارت وطن و تاریخ نازی‌ها را نادیده نگیریم. ما معتقدیم ابعاد تاریخی این مفهوم را نمی‌توان انکار کرد.»
آیدمیر در ادامه می‌گوید وزیر داخله و وطن معتقد است «مهاجرت یکی از مشکلات این جامعه است» و می‌گوید «اسلام بخشی از آلمان نیست.» او به این ترتیب افراد زیادی را حذف می‌کند. نقطه اشتراک نویسندگان این کتاب، به گفته گردآورده این مقالات، این است که «این جامعه‌ای نیست که ما خودمان را با آن تعریف می‌کنیم. ما خودمان را با وطنی که آقای زیهوفر از آن حرف می‌زند تعریف نمی‌کنیم. اما مشکل فراتر از یک نفر است. تشکیل وزارت وطن را دولت تائید کرد و همه با هم آن را تشکیل دادند. حزب‌های دیگر مثل حزب چپ و حزب سبز هم شروع کرده‌اند به این که عبارت وطن را بپذیریند و در سیاست‌های خود از آن استفاده کنند.»
«ما» و «شما»
به گفته فاطمه آیدمیر، تعریف «ما و شما» و مرز گذاشتن بین آن‌ها چندان آسان نیست، «به همین دلیل هم کلمات “شما” و “ما” را با رنگ‌ها طوری طراحی کردیم که در نگاه اول قابل تشخیص نباشند، به طوری که خوانده می‌شود “وطن کابوس است.”»
آیدمیر که خود مقاله‌‌ای درباره کار در این کتاب نوشته است، در ادامه می‌گوید: «منظور از “ما” کسانی است که نمی‌خواهند خودشان را با کلمه “وطن” هویت‌یابی کنند. در واقع این کتابی دعوتی است از خوانندگان که ببینند چه موضعی در این باره دارند و راجع به مفهوم “وطن” چه فکر می‌کنند؟»
نویسندگانی متفاوت، اما متحد
نویسندگان مجموعه‌مقاله «وطن شما کابوس ماست» در عرصه‌های مختلف فرهنگی و اجتماعی فعال هستند: کارگردان تئاتر، پژوهشگر، نویسنده، فعال سیاسی و مدنی، برگزارکننده نمایشگاه هنری، وبلاگ‌نویس و جامعه‌شناس.
آیدمیر درباره انتخاب این نویسندگان می‌گوید: «به دنبال کسانی بودیم که متن‌های خوبی می‌نویسند، اما نظر و ایده سیاسی هم دارند. در مرحله بعد دیدیم تعداد نویسنده‌هایی که می‌خواهیم داشته باشیم زیاد است. بنابراین تصمیم گرفتیم کسانی که را انتخاب کنیم که واقعیت و تنوع موجود در جامعه را بازتاب دهند. مثلا هم کسانی را از میان یهودیان داشته باشیم، هم از میان سیاه‌پوستان، از جامعه کوئیر و همین‌طور از میان جامعه کولی‌ها صدایی داشته باشیم و خلاصه از هر نوع اقلیتی.»
به گفته او نویسندگان کتاب در همه موارد با هم موافق نیستند. اما روی یک موضوع توافق دارند: این که گردش به راست را در جامعه محکوم کنند و عبارت وطن را دوباره تعریف کنند.
نام‌های نسبتا معروف و تحسین‌شده‌ای مثل مارگارته استوکووسکی (Margarete Stokowski)، نویسنده و روزنامه‌نگار حوزه زنان و فمینیسم، اولگا گریانسنو (Olga Grjasnowa)، رمان‌نویس و … هم در میان نویسندگان این کتاب به چشم می‌خورند.
وطن: مفهومی در چنگال احساس
بیشترین بازخوردها بعد از انتشار کتاب «وطن شما کابوس ماست» احساسی بودند. عنوان تحریک‌کننده کتاب باعث می‌شود خیلی‌ها درباره آن نظر بدهند، بدون این که آن را خوانده باشند. آیدمیر در این خصوص می‌گوید: «خیلی‌ها وقتی می‌بینند دو نفر که نام‌شان “هنگامه” و “فاطمه” است چنین کتابی منتشر کرده‌اند، اولین واکنش‌شان این است که “برگردید به وطن خودتان”.»
برای خرید این کتاب می‌توانید به این مراجعه کنید.
همچنین برای خرید نسخه الکترونیکی این لینک را ببینید.
این مصاحبه در سپتامبر ۲۰۱۹ انجام شده است.
