«وطن من افغانستانی است که زمانی مردمش در صلح زندگی می‌کردند. امروز من آلمانی هستم.» این جمله، آغازگر روایت رهاست. رها (نام مستعار)، یکی از زنانی‌ست که داستان زندگی‌اش در کتاب «دو وطن – گفتگوهایی درباره فرهنگ و هویت» آمده است.
این کتاب که با همکاری آنتیه تسینگل (Antje Zingel)، معلم بازنشسته‌ی آلمانی، و مؤسسه‌ی غیرانتفاعی بین (BIN gGmbH) در هامبورگ منتشر شده، تصویری چندلایه و شخصی از تجربه‌های زنان مهاجر در آلمان ارائه می‌دهد. در این مجموعه، ۱۶ زن درباره‌ی چالش‌ها، امیدها، احساس تعلق، فقدان و آغازهای نوین خود سخن گفته‌اند.
زنان، مهاجرت و هویت؛ نگاهی به انگیزه‌ی نگارش کتاب
این کتاب با نثری مستند و ادبی، تنوع اجتماعی را به‌شکلی ملموس و فراتر از کلیشه‌ها و شعارهای رایج به تصویر می‌کشد و نشان می‌دهد که هویت، مفهومی ثابت نیست؛ بلکه در تعامل با زبان، خاستگاه، شجاعت و تجربه‌های مشترک، به‌صورت مداوم دگرگون می‌شود.
آنتیه تسینگل درباره‌ی آغاز پروژه می‌گوید: «من به‌عنوان یک معلم بازنشسته در سازمان غیرانتفاعی «بین» فعالیت دارم؛ نهادی که به پناهجویان و افراد با پیشینه‌ی مهاجرت مشاوره‌ی شغلی ارائه می‌دهد. در این‌جا با برگزاری کارگاه‌های زبان و برنامه‌های آموزشی، به یادگیری زبان آلمانی کمک می‌کنم. در این مسیر با زنانی آشنا شدم که با پشتکار، زندگی‌شان را در آلمان از نو ساخته‌اند و مسیرهای چشم‌گیری را پشت سر گذاشته‌اند. می‌خواستم این داستان‌ها را ثبت کنم؛ هم برای ارج نهادن به تجربه‌هایشان و هم برای نشان دادن این‌که این زنان، برای جامعه‌ی آلمان یک ارزش واقعی هستند.»
روایت‌هایی که الهام می‌دهند
نویسنده هدفش را این‌گونه بیان می‌کند: «پرسش محوری این بود که انگیزه‌ی هر زن مهاجر برای ادامه‌ی مسیر زندگی‌اش در آلمان چه بوده است؟ و هر کدام با چه امید یا هدفی، آینده‌شان را این‌گونه رقم زده‌اند؟»
در پاسخ به این‌که زنان شرکت‌کننده چگونه انتخاب شدند، تسینگل توضیح می‌دهد: «بیشتر زنانی که در دوره‌های زبان با آن‌ها آشنا شدم، علاقه‌مند به مصاحبه بودند؛ به شرطی که نام واقعی و تصویرشان منتشر نشود. همین اعتماد متقابل، فضای صمیمی گفتگوها را شکل داد. تلاش کردم روایت‌هایی از زنان با سن، پیشینه و تجربه‌های متفاوت گردآوری کنم؛ از مهاجرانی که به‌تازگی وارد آلمان شده‌اند تا زنانی که در این کشور به دنیا آمده‌اند. گاهی نیز مادر و فرزندانش به‌صورت جداگانه یا مشترک در مصاحبه‌ها شرکت کردند. با توجه به تمرکز اصلی بنیاد «بِین»، تنها زنان فارسی‌زبان و عرب‌زبان را در پروژه گنجاندم.»
از انگیزه فردی تا تأثیر اجتماعی
نویسنده تأکید دارد: «این روایت‌ها باید برای خود زنان مصاحبه‌شونده انگیزه‌آفرین باشد تا به مشارکت فعال اجتماعی ادامه دهند. هم‌زمان، می‌توانند الهام‌بخش زنانی باشند که هنوز جای خود را در جامعه‌ی آلمان پیدا نکرده‌اند. در عین حال، امیدوارم خوانندگان آلمانی نیز به‌واسطه‌ی این کتاب، تصویر دقیق‌تر و انسانی‌تری از مهاجران به دست آورند. با وجود همه‌ی مشکلات، که آن‌ها را نادیده نمی‌گیرم، باید مهاجرت را یک فرصت ارزشمند بدانیم، نه تنها چالش.»
او همچنین به نقش زنان در فرایند مهاجرت و ادغام فرهنگی اشاره می‌کند: «ما نقش زنان را در این زمینه دست‌کم می‌گیریم. آن‌ها هستند که فرزندان را برای زندگی آماده می‌سازند. حتی زنانی که خود هرگز فرصت آموزش نداشته‌اند، به فرزندان‌شان می‌آموزند که یادگیری، مهم‌ترین سرمایه‌ی انسان است؛ مهم‌تر از هر دستاورد مادی.»
صلح برای همه؛ آرزوی مشترک زنان
در پایان، به نکته‌ای مشترک میان همه‌ی زنان مصاحبه‌شونده اشاره می‌شود: «وقتی از آنان درباره‌ی بزرگ‌ترین آرزویشان پرسیدم، همگی بدون استثنا خواستار صلح جهانی و پایان جنگ‌ها بودند. این هم‌صدایی ساده اما عمیق، شاید نقطه‌ی آغاز درک مشترک‌تری از انسانیت باشد.»
نقش کلیدی بنیاد بین (BIN gGmbH)
یکی از مهم‌ترین نهادهای پشتیبان این پروژه، موسسه‌ی غیرانتفاعی بین (BIN gGmbH) است. نهادی که توسط خانم فخریه منسل، مهاجر افغان‌تبار، بنیان‌گذاری شده است. او که در کودکی به آلمان پناه آورده، امروز مدیریت سازمانی را بر عهده دارد که به مرجعی معتبر برای زنان فارسی‌زبان و عرب‌زبان تبدیل شده است.
تسینگل درباره‌ی این همکاری می‌گوید: «حمایت BIN برای تولید و انتشار کتاب حیاتی بود. در واقع، بدون همراهی خانم منسل، انتشار این کتاب ممکن نبود. مصاحبه‌ای هم با ایشان در پایان کتاب آمده است.»
راه‌های تهیه کتاب
کتاب «دو وطن – گفتگوهایی درباره فرهنگ و هویت» به‌صورت نشر مستقل منتشر شده و علاقه‌مندان می‌توانند آن را از تمامی کتاب‌فروشی‌ها یا از طریق آمازون تهیه کنند.
Foto: BIN gGmbH
