«می‌خواستم با نقاشی‌هایم چالش‌ها، نابرابری‌ها و دشواری‌های زندگی زنان افغانستان به‌ویژه زنان هنرمند را به تصویر بکشم.» این گفته‌‌ای سلوا رهین، نقاش و هنرمند اهل افغانستان است که از دو ماه به این سو در شهر هامبورگ زندگی می‌کند.
نقاشی‌ها تازه سلوا پس از مهاجرت به آلمان
آثار هنری سلوا بازتاب دهنده رنج، درد و خواسته‌های زنان افغانستان است. مبارزه با مردسالاری، برتری جویی جنسیتی و نقض حقوق زنان از مسائلی است که این هنرمند جوان در نقاشی‌هایش به آن‌ها می‌پردازد. سلوا در این مورد می‌گوید: «اینکه مردان در افغانستان برای رسیدن به اهداف همواره از سوی خانواده و جامعه مورد تحسین و حمایت قرار می‌گرفتند اما در مقابل زنان فقط سرکوب می‌شدند، برای من رنج‌آور بود و سبب شد تا راه مبارزه از طریق هنر را پیش گیرم و احساسات خفه شده در وجود خودم و چالش‌های زنان دیگر را به تصویر بکشم.»
چرا هنرمندانی مانند سلوا مجبور به ترک وطن شدند؟
سلوا که قبل از مهاجرت به آلمان در بخش‌های گرافیک، مجسمه سازی و نقاشی در دانشکده هنرهای دانشگاه کابل تدریس می‌کرد، همراه با همکاران‌اش بیشتر به چالش‌ها و رنج‌های زنان افغانستان می‌پرداختند. اما به این دلیل که پرداختن به چنین موضوعاتی از دیدگاه طالبان جرم پنداشته می‌شد، او و همکارانش تهدید به مرگ شدند.
سلوا در مورد روزهای اول حاکمیت طالبان و تصمیم به مهاجرت ناخواسته‌اش می‌گوید: «ما هیچ‌گاهی به این فکر نکرده بودیم که روزی طالبان دوباره بر افغانستان حکومت کنند و آزادی‌های زنان را بار دیگر سلب کنند. هرکسی اهداف و برنامه‌های برای خودش داشت و آینده درخشانی را پیش روی خود می‌دید. اما متاسفانه همه رویاها یک شبه از بین رفت و خلاف پیش بینی‌های مردم کاخ ریاست جمهوری افغانستان به بسیار سادگی به دست طالبان افتاد.»
به گفته سلوا، این مسئله ترس شدیدی را در میان مردم به‌ویژه کسانی که تجربه تلخ حاکمیت اول طالبان را داشتند، ایجاد کرد. سلوا و دوستانش نیز در شوک ذهنی شدید فرو رفته بودند، با آن‌هم تلاش می‌کردند از راه‌های مختلف دیگر زنان و دختران هنرمند را روحیه ببخشند. تهدید جانی از سوی طالبان اما سبب شد تا بسیاری از این زنان رزمنده برای زنده ماندن خود و خانواده‌های شان تصمیم به مهاجرت بگیرند.
خانواده سلوا پس از دریافت تهدید نامه از سوی طالبان به او توصیه کردند که هرگز به خانه برنگردد و به هر شکل ممکن از کشور فرار کند. سلوا از ترس افتادن به چنگ طالبان، خانواده، دوستان و همه دار و ندار خود را رها کرد و دیگر هرگز به خانه برنگشت.
این دختر جوان پس از تلاش‌های بسیار و با همکاری هنرمندان و نهادهای آلمانی سرانجام به پاکستان منتقل شد و پس از سپری کردن دو ماه در پاکستان و تکمیل روند قانونی ویزای آلمان در ماه دسامبر سال گذشته به آلمان رسید.
حاشیه‌های پیدا و پنهان زندگی در اقامتگاه موقت پناهجویان
سلوا از دسامبر ۲۰۲۳ به این سو در یک اقامتگاه مشترک در شهر هامبورگ زندگی می‌کند. او در مورد وضعیت این اقامتگاه می‌گوید: «واحد مسکونی کانتینری که من در آن زندگی می‌کنم، چهار اتاق دارد. در هر اتاق دو نفر با فرهنگ‌ها و پیشینه‌های مختلف زندگی می‌کنند و آشپزخانه و سرویس بهداشتی میان تمام اتاق‌ها مشترک است.»
به باور سلوا، زندگی زیر یک سقف با افراد و اشخاص از کشورهای مختلف و با داشتن پس زمینه‌های متفاوت چالش بزرگی برای تازه واردان است.
سلوا با آن‌که از دولت آلمان برای پناه دادن و نجات جان او از شرایط دشوار افغانستان سپاسگزار است اما از وضعیت زندگی در اقامتگاه مشترک پناه‌جویی چندان خشنود به نظر نمی‌رسد. به گفته او، این‌جا هم چالش‌ها و نگرانی‌های دیگری فرا راه یک مهاجر تازه وارد وجود دارد که به نحوی ذهن آدم را درگیر می‌سازد و باعث ایجاد ترس و ناامنی می‌شود.
سلوا به یکی از این موارد اشاره می‌کند و می‌گوید: «خانم جوانی که از آفریقا آمده است و در واحد مسکونی ما زندگی می‌کند، معتاد است. او شب‌ها به‌ویژه در آخر هفته، مهمان‌های مردانه دارد. پذیرفتن این مسئله برای افرادی مثل من که تازه از کشوری با فرهنگ کاملاً متفاوت به این‌جا آمده است بسیار دشوار است و باعث احساس ناامنی و ترس شدید در من شده است.»
او از ترس اینکه مبادا در چنین وضعیتی قربانی بدرفتاری مردان مست که در آپارتمان آن‌ها جا داده شده‌اند شود، نمی‌تواند شب‌ها به راحتی بخوابد.
تاثیر تفاوت‌های فرهنگی بر چگونگی خلق آثار هنرمندان مهاجر
از سلوا در مورد چالش‌ها و تفاوت‌های فرهنگی جامعه‌ی که بزرگ شده و کشوری که به‌تازگی وارد آن شده و تاثیر آن بر آثار هنری او پرسیدم، او در پاسخ گفت: «طبعا تفاوت‌های فرهنگی و اجتماعی زیادی میان مردمان کشور مبدا من و آلمان وجود دارد. اما چیزی که این‌جا مرا بیشتر به زندگی امیدوار ساخته، علاقه شدید مردم به هنر و هنرمند است. مردمان این‌جا از تابلوهای نقاشی برای تزئین خانه‌های خود استفاده می‌کنند و وقتی نمایشگاهی برگزار می‌شود با علاقه اشتراک می‌کنند و به احساسات هنرمندان احترام می‌گذارند.»
هدف سلوا از خلق آثار هنری بازتاب درد و رنج و نابرابری‌ها و مبارزه برای بدست آوردن حقوق زنان و دختران افغانستان است و به گفته خودش پس از مهاجرت نیز به هدفش پابند می‌ماند. زیرا به باور او، چالش‌های فرا راه زنان افغان اکنون بیشتر از قبل است و نیاز شدید به جلب حمایت و توجه دارند.
سلوا در نمایشگاه‌های آلمان تا کجا پیش رفته است؟
آثار هنری سلوا قبل از مهاجرت به آلمان نیز از طریق نمایشگاه‌های در شهرهای هامبورگ و دوسلدورف آلمان به نمایش گذاشته شده بود و علاقه‌مندان قبلا با نمونه‌های کار او آشنا بودند. این مسئله باعث شد تا پس از رسیدن به آلمان و با اشتراک در نمایشگاهی که به کمک دوستان آلمانی سلوا برگزار شده بود، او مورد تشویق و حمایت اشتراک کنندگان قرار بگیرد و به دلگرمی به مبارزه‌اش از طریق هنر ادامه دهد.
سلوا در مورد زمینه‌های پیشرفت فردی و هنری در آلمان می‌گوید: «تحصیل و کار دو هدف مهم من در زندگی است. با آمدن به آلمان می‌خواهم برای رسیدن به این اهداف بیشتر تلاش کنم و دانش هنری خود را به شیوه‌های معیاری‌تر تقویت کنم.» در کنار این سلوا می‌خواهد از طریق هنر و به کمک دیگر هنرمندان ذهنیت متفاوتی در مورد مردم و به‌ویژه زنان افغانستان برای مردمان جهان ایجاد کند و با پیام‌های که آثار هنری آن‌ها به مخاطبان ارائه می‌دهند، تغییراتی مثبت در شرایط زندگی زنان و دختران افغانستان ایجاد شود.
Fotos: Nilab Langar
