موزه فرهنگ‌ها و هنرهای جهان در روتنباوم (MARKK)، کلکسیونی از گنجینه غارت شده پادشاهی سابق بنین در نیجریه را به نمایش گذاشته است. این نمایشگاه آخرین فرصت بازدید از گنجینه‌هایی را ارائه می‌دهد که در دوران استعمار بریتانیا، در سال ۱۸۹۷ به غارت رفته و در نهایت به مهد تمدن خود بازگردانده می‌شوند.
در درِ ورودی موزه MARKK، بنر بزرگی با مضمون «بنین: تاریخ دزدیده شده» از بازدیدکنندگان استقبال می‌کند. نمایش کلکسیون‌های پادشاهی بنین تا مارچ/مارس سال آینده در این موزه ادامه خواهد داشت و پس از آن قرار است نیجریه تمامی این قطعات را از هامبورگ پس بگیرد و در موزه جدیدی که در حال حاضر برای نگهداری گنج‌های غارت شده در این کشور ساخته می‌شود، به نمایش بگذارد.
برای دیدن تصاویر بیشتر ورق بزنید!
برنزها…گنج‌های غارت شده بنین
هیرمان پارزینگر مورخ آلمانی و رئیس بنیاد میراث فرهنگی پروس(Stiftung Preußischer Kulturbesitz) به نیویورک تایمز گفت، که برنزها در دوران استعمار به نماد مهم سرقت فرهنگی تبدیل شدند. برنزهای بنین در سال ۱۸۹۷ زمانی که نیروهای بریتانیایی پادشاهی بنین را غارت کردند و کاخ سلطنتی را سوزاندند، به سرقت رفتند. در آن زمان، انگلیس‌ها تمام گنجینه‌های سلطنتی را مصادره کردند، تعدادی از آن‌ها را به افسران خصوصی خود دادند و شماری را هم در یک حراج عمومی در لندن به فروش رساندند. پادشاهی بنین، قدیمی‌ترین حکومت سلطنتی در نیجریه است که قدمت آن به هزاران سال پیش می‌رسد. نظام حکومتی نیجریه در سال ۱۹۶۳ جمهوری اعلام شد.
چگونه موزه MARKK هامبورگ به گنج‌های دزدیده شده از بنین دست یافت؟
موزه MARKK در حال حاضر دارای ۱۷۹ قطعه برنز بنین است. با این حال، مدیریت موزه نمی‌داند که چگونه بیشتر این آثار به دست آن‌ها رسیده است. تنها ۳۰ قطعه از این آثار منشا شناخته شده دارند، زیرا بین سال‌های ۱۸۹۸ و ۱۸۹۹ توسط یوستوس برینکمن، مدیر موزه هنرها و صنایع دستی هامبورگ (MKG)، به این موزه فروخته شد. در آن زمان، برینکمن بیش از ۵۰ اثر غارت شده بنین را در جریان نمایشگاهی در شهر لوبِک خریداری کرد و سپس آن‌ها را به موزه‌های مختلف فروخت. بیش از ۱۱۳۰ شی ذخیره شده یا به نمایش گذاشته شده از مجموعه‌های پادشاهی بنین متعلق به موزه‌های آلمان است. علاوه بر آثار ساخته شده از عاج، مرجان و چوب، ۵ هزار اثر باستانی از جمله مجسمه‌ها و نقش برجسته‌های ساخته شده از برنز و مس از بنین غارت شده‌اند. موزه‌های آلمان، دومین مجموعه بزرگ از برنزهای بنین در جهان را در خود جای داده است.
سفری برای بازیابی گنج پادشاهی در سال ۱۹۳۵
سفر برای بازیابی گنج غارت شده بنین به ۱۲۰ سال قبل برمی‌گردد. در سال ۱۹۳۵، حاکم وقت بنین، درخواستی را برای بازپس گیری تاج و تخت و نشان‌های سلطنتی به مقامات اشغالگر بریتانیا ارائه کرد. سپس صندلی تاج و تخت در موزه قوم شناسی برلین به نمایش گذاشته شد. در سال ۱۹۳۷، موزه درخواست حاکم بنین برای بازگرداندن صندلی تاج و تخت یا حتی خرید آن را رد کرد. با این حال، موزه موافقت کرد که یک مدل مینیاتوری از این صندلی بسازد و حاکم بنین هزینه ساخت آن را برعهده بگیرد. تاج و تخت تا دسامبر ۲۰۲۲ در برلین باقی ماند، تا زمانی‌که آنالنا بربوک، وزیر امور خارجه آلمان، ۲۰ قطعه هنری از پادشاهی بنین را در جریان یک بازدید رسمی از ابوجا، پایتخت نیجریه، دوباره تحویل داد.
بازگشت برنزها از آلمان به نیجریه
بربوک در جریان سفرش به نیجریه گفت: «گرفتن برنزها و حفظ آن‌ها برای ۱۲۰ سال اشتباه بود.» «این لحظه برای ما تاریخی است، زیرا ما با تاریخ استعماری خود روبرو هستیم.» در این بازدید، هیئت بزرگی به همراه مدیران پنج موزه آلمانی صاحب مجموعه‌های بنین، او را همراهی می کرد. پیش از این، هامبورگ مالکیت ۱۷۹ قطعه از برنزهای بنین را به نیجریه منتقل کرده بود. برعلاوه، Lindenmeuseum در اشتوتگارت و موزه Rautenstrauch Joest در کلن نیز مالکیت دارایی‌های خود را به نیجریه منتقل کردند.
این سفر نقطه اوج سال‌ها مذاکره بود. در سال ۲۰۱۰ نیز وین میزبان اولین گروه گفتگو بین نیجریه و نمایندگان موزه‌های اروپایی بود که مجموعه‌های قابل توجهی از بنین را در اختیار داشتند. اما آلمان تا همین اواخر موضوع واپس‌دهی این قطعات هنری را نادیده می‌گرفت. این تغییر پس از فشار قابل توجهی بر اخلاقیات نگهداری اقلام دزدیده شده دوران استعمار رخ داد و در جریان واکنش‌های شدید علیه پروژه فرهنگی ۶۸۰ میلیون یورویی انجمن هومبولت برلین، که معادل آلمانی موزه لوور یا موزه بریتانیا در نظر گرفته می شود، تقویت شد.
به گفته مورخ Parzinger، توافق بین آلمان و نیجریه به ۱۶۸ قطعه هنری منتخب توسط کمیته موزه نیجریه اجازه می‌دهد تا در آلمان باقی بمانند و هنر بنین را به جهانیان معرفی شود. حدود ۳۵۰ قطعه برنز اضافی از مجموعه‌های موزه برلین پس از تکمیل موزه جدید به نیجریه منتقل می‌شود. آن‌ها همچنین توافق کردند که یک سوم از قطعات به مدت ده سال در برلین امانت بماند و در انجمن هومبولت به نمایش گذاشته شود.
نویسنده: ایمان هلال (متن اصلی به زبان عربی است.)
ترجمه: نیلاب لنگر
Fotos: Eman Helal
