پس از به دست گرفتن قدرت توسط طالبان، ده‌ها هزار افغان از کشور فرار کردند. کارشناسان در یک کنفرانس مطبوعاتی خدمات رسانه‌ای (MEDIENDIENST) می‌گویند که یک سال بعد، بسیاری از آن‌ها در شرایط ناپایدار و اغلب خطرناک زندگی می‌کنند.
تقریباً یک سال پیش، زمانی که طالبان قدرت را در کابل به دست گرفتند، ده‌ها هزار افغان از کشور فرار کردند. تنها چند هزار نفر توسط نیروهای خارجی از کشور خارج شدند. بسیاری از مردم از ماه‌ها پیش از حمله طالبان کشور را ترک کرده بودند. بیشتر آن‌ها به کشورهای همسایه مانند ایران یا پاکستان گریختند. برخی دیگر نیز تلاش کردند که خود را به ترکیه یا اروپا برسانند.
کارشناسان در کنفرانس مطبوعاتی MEDIENDIENST می‌گویند که یک سال پس از سقوط کابل، وضعیت بسیاری از پناهجویان نامطمئن است. دیوید منسفیلد که ۲۵ سال به عنوان مشاور مستقل در افغانستان کار کرده است، می‌گوید که با توجه به وخامت اوضاع اقتصادی و بشردوستانه در این کشور، انتظار دارد افراد بیشتری در ماه‌های آینده افغانستان را ترک کنند.
بسیاری از افغان‌ها به ایران گریختند
سید فهیم سادات، تحلیل‌گر امنیتی و سیاسی که پیش از حمله طالبان در دانشگاه کاردان کابل تدریس می‌کرد، می‌گوید: «بیشتر مردمی که توان مالی چندانی ندارند به ایران می‌گریزند. در طول فروپاشی رژیم افغانستان و پس از آن روزانه بین ۱۰۰۰ تا ۷۰۰۰ نفر از مرز عبور می‌کنند. بسیاری از مردم به‌دلیل فقر و ترس از این‌که نمی‌دانند با چه نوع طالبانی سروکار دارند، کشور را ترک می‌کنند. اما وضعیت حقوق بشر در ایران برای پناهجویان افغان خوب نیست. آن‌ها در ترس دائمی از تبعید، ضرب و شتم، شکنجه یا زندانی شدن زندگی می‌کنند.»
با این حال، همان‌طور که منسفیلد گزارش می‌دهد، بسیاری از مردم با خانواده و فرزندانشان این سفر خطرناک و سخت را انجام می‌دهند. شهر زرنج در استان نیمروز مرکز هجوم پناهندگان برای عبور از مرز محسوب می‌شود. منسفیلد می گوید: «حدود ۲۵۰٫۰۰۰ نفر در اکتبر ۲۰۲۱ از مرز عبور کرده و وارد ایران شدند. نرخ قاچاقچیان نیز به‌شدت افزایش یافته است. هزینه انتقال به تهران قبلا ۲۰۰ دلار آمریکا بود، اما اکنون به ۳۵۰ دلار رسیده است. اغلب ۱۵ نفر در یک ماشین هستند. هرکس می‌خواهد از تهران به ترکیه برود باید بیش از ۲۰۰۰ دلار بپردازد.»
ترکیه افغان‌ها را مهاجران غیرقانونی می‌داند
رسیدن به ترکیه از طریق ایران دشوارتر شده است. کاویدان سویکان، جامعه‌شناس، که در حال حاضر در حال تحقیق در مورد شرایط زندگی پناهندگان افغان در شرق ترکیه است، می‌گوید: «از یک سال پیش از انتخابات ریاست جمهوری، تمایل ترکیه به پذیرش افغان‌ها به طرز چشمگیری بدتر شده است. بحران عمیق اقتصادی همراه با تورم بالا نگرشی تدافعی هم در حزب حاکم و هم در اپوزیسیون ایجاد کرده است.»
سویکان می‌گوید که در ژانویه ۲۰۲۲، ترکیه برنامه بازگشت داوطلبانه برای افغان‌ها را راه‌اندازی کرد، اما بسیاری از افرادی که گفته می‌شود داوطلبانه کشور را ترک کرده‌اند، می‌خواستند در ترکیه درخواست پناهندگی بدهند. آن‌ها نیمه‌شب و به‌طور غیرقانونی به فرودگاه برده و اخراج شدند.»
سویکان می‌گوید: «مشکل این‌جاست که چنین مسائلی در رسانه‌های ترکیه مطرح نمی‌شوند. یک “گفتمان نژادپرستانه” در ترکیه شکل گرفته که در آن افغان‌ها به عنوان پناهندگان نیازمند حمایت شناخته نمی‌شوند، بلکه “مهاجران غیرقانونی” نامیده می‌شوند.»
ثروتمندان خوش آمدند، فقرا نه
سادات از رفتار تبعیض‌آمیز با پناهندگان افغانستان در ترکیه انتقاد می‌کند: «نمایندگان پارلمان و وزرای دولت قدیم افغانستان خانه‌هایی را در آن‌جا خریده و مورد استقبال قرار گرفته‌اند. ثروتمندان خوش آمدند، فقرا نه.»
به گفته کارشناسان، هنوز افراد زیادی در افغانستان هستند که موفق به فرار نشده‌اند. سادات می‌گوید که بسیاری از آن‌ها “مخفی” زندگی می‌کنند.
یک سال پس از تخلیه هنوز تعداد زیادی از افغان‌هایی که باید به ایالات متحده منتقل می‌شدند، در آلبانی و مقدونیه بلاتکلیف مانده‌اند. به آن‌ها گفته می‌شود که هنوز بررسی‌های امنیتی تمام نشده است. هزاران نفر در هند منتظر فرصتی برای درخواست پناهندگی یا انتقال به کشور دیگری هستند. سادات می‌گوید: «بحران اوکراین خیلی چیزها را تحت الشعاع قرار داده است. افغانستان یک سال پس از سقوط کابل نادیده گرفته شده است.»
