«از دست دادن همه امکانات زندگی و اقامت در پناه‌گاه‌های پناهجویان، برای کسانی مانند ما که حداقل زندگی نسبتاً بهتری را در کشورشان تجربه کرده بودند، کار آسانی نبود. گذراندن شب و روز در یک سالن عمومی با بیش از ۴۰ نفر از مناطق مختلف جهان با فرهنگ‌ها و رفتارهای متفاوت، به اشتراک گذاشتن خصوصی‌ترین بخش زندگی مانند سرویس بهداشتی، مقید بودن زمان غذا و زمان خواب مانند زندان و ده ها قید و شرط دیگر، هرگز در تصور ما نمی گنجید.»
این روایت فرزانه است. او با خانواده‌ی کوچک سه نفری‌اش سد و مرزهای بی‌شماری را عبور کرده است تا در گوشه‌یی از زمین به آرامش برسد. فرزانه از روزهای روشن زندگی‌اش سخن می‌زند و از آرزوهای که در یک قدمی تحقق یافتن نابود شدند.
او می‌گوید: «همسرم در حال گذراندن دوره کارشناسی در رشته دلخواه‌اش بود و من که از چندی به این سو از رشته مورد علاقه‌ام در مقطع کارشناسی فارغ تحصیل شده بودم در یک قدمی رسیدن به موفقیتی بودم که سال‌ها انتظارش را می‌کشیدم. اما انگار زندگی ایده‌آل سرنوشت نسل جنگ‌زده‌ی افغانستانی نبود.»
تحولات سیاسی و امنیتی سال ۲۰۱۴ در افغانستان، یکبار دیگر این کشور را با بحران شدید امنیتی و اقتصادی مواجه ساخت و این سبب شد تا حمایت‌های بین المللی به این کشور قطع شوند و در نتیجه، کار صدها نهاد ملی و بین المللی در این کشور به پایان برسد و با این تحول سفره‌ی نان هزاران خانواده نیز بسته شد.
فرزانه می‌گوید: «شاید می‌توانستیم با مشکلات اقتصادی کنار بیاییم. ما توانایی و همت این را داشتیم تا دشوارترین کارها را انجام دهیم و در کشور خود بمانیم. اما تشدید جنگ و وحشت از کشتار هر روز جلوی چشم هر کدام ما، توان نفس کشیدن را از ما گرفته بود. دیگر امیدی به روشن شدن فردا نبود. پس فقط به قصد زنده ماندن باید کشور را ترک می‌کردیم.»
جستجوی امنیت و آرامش در یک قدمی مرگ
به گزارش کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل متحد (UNHCR) در حال حاضر ۷۹.۵ میلیون آواره در سراسر جهان زندگی می‌کنند که این رقم بیش از یک درصد از جمعیت جهان و بیشتر از زمان جنگ جهانی دوم است. این تنها افزایش تقریباً نه میلیون نفر در مقایسه با سال گذشته نیست بلکه بیشترین تعداد آوارگان است که UNHCR تاکنون در تاریخ ۷۰ ساله خود ثبت کرده است. بیشتر این افراد از درگیری‌های خشونت آمیز، نقض حقوق بشر یا آزار و اذیت سیاسی، قومی و مذهبی فرار کرده‌اند.
این پناهجویان اکثرا در جستجوی امنیت و چشم اندازهای بهتر زندگی برای خود و خانواده‌های‌شان در خارج از کشور، اغلب خود را در معرض خطرهای بزرگی قرار می‌دهند. بسیاری از آنها به دست قاچاقچیان ظالم و جنایتکار می افتند و ماجراهای تلخی را تجربه می‌کنند. هزاران نفر در تلاش برای عبور از دریای مدیترانه یا بیابان‌های آفریقا جان خود را از دست می دهند.
فرزانه ادامه می‌دهد: «از ترس مرگ، راهی سفری شدیم که نمی‌دانستیم پایان‌اش کجاست. کودک یک ساله‌‌ی ما را با شال به پشت شوهرم بسته بودیم و راه صعب‌العبور کوه را می‌پیمودیم تا پس از هجده ساعت پیاده روی به کشور سومی رسیدیم. زنده بودیم اما هنوز ترس مواجه شدن با هیولای آب در یک قدمی بود. با یک قایق بادی که حدود ۵۰ نفر را در خود حمل می‌کرد به دل آب زدیم و پس از اضطراب، دلهره و ترسی که هرگز فراموش نخواهد شد به خشکه رسیدیم و روزها راه پیمودیم تا سرانجام پس از دشواری‌های بسیار به سرزمینی رسیدیم که برای هزاران مهاجر بهشت موعود تصور می‌شد.»
پایان کار این پناهجویان در قاره سبز به کجا می‌رسد
با وجود این دشواری‌ها، همه کسانی که با عبور از کوره راه‌های مرگبار موفق شده‌اند تا به یکی از کشورهای امن و توسعه یافته جهان مانند آلمان برسند، تحت پوشش حمایت‌های بین المللی پناهندگان قرار نگرفته‌اند. در حال حاضر شماری زیادی از مهاجران ملزم به ترک این کشور هستند و مجبورند دوباره آلمان را ترک کنند.
بیشتر افراد دوست دارند در کشور خود زندگی کنند، دوست دارند در آنجا بمانند یا هم به آنجا برگردند. اما پیش نیاز این امر داشتن امکانات و شرایط زندگی مناسب در آنجا است. امنیت جانی و روحی و رفاه حداقل نسبی از اولین نیازهای افراد برای اقامت در کشور خودشان است. فقدان این موارد سبب می‌شود که تصمیم برگشت به کشور برای پناهجویان در حد رخ دادن افسرده گی‌های دوامدار و حتی خودکشی خطرناک باشد. در حال حاضر ۲۵۸ میلیون نفر در سراسر جهان در کشوری غیر از کشوری که در آن به دنیا آمده‌اند زندگی می‌کنند.
با وصف این‌که روایت‌های مهاجرت اغلب با اندوه و ناامیدی گره خورده است، فرزانه اما روایت موفقانه‌تری دارد. او اکنون سند اقامت سه ساله در آلمان دارد و برای یک نهاد آلمانی در خصوص مهاجران کار می‌کند. او می‌گوید: «در تمام این مدت ناامید نشدیم و همواره برای رسیدن به اهداف خود تلاش کردیم. ما با این انگیزه تلاش کردیم که در برابر فرزند ما و کشوری که ما را پناه داده تا زنده بمانیم، مسئولیت داریم. زبان آموختیم، در دوره‌های آموزشی اشتراک کردیم و امروز به عنوان یک شهروند مقیم در آلمان افتخار داریم که حداقل مسئولیت و وظیفه‌ی خود را در برابر دولتی که برای ماه پناه داده است، انجام می دهیم.»
جنگ، خشونت، آزار و اذیت، شکنجه و ده‌ها عامل دیگر همواره مردم جهان را وا می دارد تا خانه و کشور خود را ترک کنند. اکنون بیش از ۷۰ میلیون نفر در سراسر جهان آواره شده‌اند. شمار زیادی از آنها تلاش می‌کنند در کشور خود بمانند و یا به یکی از کشورهای همسایه فرار کنند. در حال حاضر حدود ۸۵ درصد از پناهندگان در کشورهای در حال توسعه زندگی می‌کنند.
Image by Jim Black from Pixabay
