شایع‌ترین گونه کنه در آلمان «کنه چوبی معمولی» (Ixodes ricinus) از خانواده کنه‌های سپردار است. این حشره کوچک قرمز-قهوه‌ای رنگ تنها ۲.۵ تا ۴ میلی‌متر طول دارد، اما می‌تواند بیماری‌های خطرناکی را منتقل کند. این حشرات معمولاً در فاصله حدود یک متری از سطح زمین، در مناطق جنگلی، باغ‌ها یا حتی پارک‌های شهری کمین می‌کنند. برخلاف تصور رایج، آنها نه می‌پرند و نه از درختان سقوط می‌کنند، بلکه با تماس مستقیم به میزبان می‌چسبند.
چگونگی گزش کنه و روش صحیح برداشتن آن
پس از تماس با میزبان، کنه‌ها به‌دنبال نواحی مرطوب و دارای خون‌رسانی بالا مانند زیر بغل، کشاله ران یا پشت زانو می‌گردند. آنها نمی‌توانند از روی لباس گزش اما روی آن حرکت کرده و خود را به پوست می‌رسانند. گزش این حشرات معمولاً بدون درد است و ممکن است تا چند ساعت احساس نشود.
برداشتن سریع و صحیح کنه از اهمیت زیادی برخوردار است. برای این کار از پنس نوک‌تیز، گیره مخصوص کنه یا کارت مخصوص کنه استفاده شود. این حشره باید از نزدیک‌ترین نقطه به پوست گرفته و بدون چرخاندن و با حرکت آرام به‌سمت بالا کشیده شود. هرگز نباید کنه را فشار داد یا آن را با مواد مانند روغن، الکل یا لاک‌پاک‌کن خفه کرد. پس از برداشتن کنه، محل گزش باید ضدعفونی و در صورت امکان علامت‌گذاری یا عکس‌برداری شود.
گاهی پس از جدا کردن کنه، بخشی از دهان آن در پوست باقی می‌ماند. این وضعیت نگران‌کننده نیست و معمولاً بدن انسان به‌طور طبیعی آن را دفع می‌کند. در این حالت بهتر است ناحیه را فقط تمیز نگه داشت و از دست‌کاری بیشتر خودداری کرد.
خطرات ناشی از گزش کنه: بیماری‌های قابل انتقال
دو بیماری اصلی از طریق گزش کنه منتقل می‌شوند:
۱. بیماری لایم (Borreliose):
عامل آن باکتری Borrelia burgdorferi است. از علائم آن می‌توان به خستگی، تب، درد مفاصل و عضلات و مهم‌تر از همه، لکه قرمز گسترش‌یابنده موسوم به «اِریتما میگرانس» (Wanderröte) در اطراف محل گزش اشاره کرد. این بیماری با آنتی‌بیوتیک درمان می‌شود، ولی واکسن مؤثری برای آن وجود ندارد.
۲. مننگوانسفالیت اوایل تابستان (FSME):
این ویروس مغز و نخاع را هدف قرار می‌دهد و علائمی شبیه به آنفلوآنزا دارد. در موارد شدید می‌تواند منجر به التهاب مغز یا مرگ شود. تنها راه پیشگیری، واکسیناسیون است که به‌ویژه برای افرادی که در مناطق پرخطر (مانند جنوب آلمان، اتریش و بخشی از نیدرزاکسن) زندگی یا سفر می‌کنند، توصیه می‌شود.
کنه هیالومای مهاجم: گونه‌ای تازه و خطرناک
در سال‌های اخیر، گونه‌ای از کنه‌ها به نام Hyalomma از آسیا و آفریقا وارد آلمان شده‌اند. این کنه با جثه بزرگ‌تر و پاهای راه‌راه، بسیار سریع حرکت می‌کند و ممکن است بیماری‌های نادری مانند تب خون‌ریزی‌دهنده کریمه-کنگو را منتقل کند. هرچند تاکنون نمونه‌های یافت‌شده در آلمان حامل ویروس نبوده‌اند.
راهکارهای پیشگیری
برای جلوگیری از گزش کنه، اقدامات زیر پیشنهاد می‌شود:
- پوشیدن لباس بلند و روشن (برای تشخیص آسان‌تر کنه‌ها)
- قرار دادن لبه شلوار درون جوراب و لباس درون شلوار
- استفاده از اسپری‌های دافع کنه حاوی DEET یا Icaridin هر ۲ تا ۳ ساعت
- بررسی کامل بدن پس از بازگشت از طبیعت (به‌ویژه پشت گوش، زیر بغل، کشاله ران و سر)
- تکاندن لباس‌ها پس از گردش در طبیعت، ترجیحاً در وان روشن
- همراه داشتن ابزار مخصوص برداشتن کنه
- دریافت به‌موقع واکسن FSME برای مسافران مناطق پرخطر
نکاتی که باید رعایت شوند:
✔ کنه‌ها را هرچه سریع‌تر و به‌درستی از پوست جدا کنید.
✔ از فشردن یا استفاده از مواد شیمیایی روی کنه خودداری کنید.
✔ محل گزش را ضدعفونی کرده و تغییرات آن را پیگیری کنید.
✔ در صورت مشاهده علائم غیرمعمول، مانند تب یا لکه پوستی گسترش‌یابنده، حتماً به پزشک مراجعه کنید.
✔ در سفر به مناطق با خطر بالا، حتماً از قبل واکسیناسیون FSME را کامل کنید.
