در چارچوب همایش “روزهای تبعید”، نمایشگاه و نشستی با عنوان “بیانیه پنهان – هنر در افغانستان” عصر جمعه، ۲۱ فبروری/فوریه ۲۰۲۵، در Kunsthaus Hamburg برگزار شد. این رویداد که با حضور جمعی از هنرمندان، علاقه‌مندان به هنر و فرهنگ و نمایندگان نهادهای مختلف برگزار شد، به بررسی وضعیت هنر و آزادی بیان در افغانستان اختصاص داشت و شامل نمایش آثار هنرمندان افغان، سخنرانی و گفت‌وگو بود.
از نمایشگاه تا پلتفرم “بیانیه پنهان”
همایش «بیانه پنهان» همچنان فرصتی برای معرفی و بررسی پلتفرم دیجیتال Hidden Statement نیز بود، که به‌عنوان بستری برای هنرمندان افغان در داخل و خارج از کشور فعالیت می‌کند. این پلتفرم مجموعه‌ای از آثار هنرمندان افغان را به نمایش گذاشته که بیانگر قدرت، مقاومت و واکنش آنان به شرایط سیاسی و اجتماعی کشورشان است. این آثار، که شامل نقاشی، عکاسی و بیانیه‌های کتبی درباره تجربیات شخصی هنرمندان است، به دلیل شرایط امنیتی، به‌صورت ناشناس منتشر شده و در قالب “بیانیه‌های پنهان” به وضعیت افغانستان اشاره دارند.
اهداف و نقش “بیانیه پنهان”
این پلتفرم نخستین بار در ماه می ۲۰۲۳ راه‌اندازی شد و هدف آن مستندسازی و حمایت از هنرمندان افغان، شناسایی آنان و فراهم کردن امکان انتقال برخی از آنان به خارج از کشور بوده است. از طریق این ابتکار، برخی هنرمندان تحت تهدید طالبان موفق به خروج از افغانستان شده‌اند و برخی دیگر در این روند قرار دارند. همچنین، این برنامه تلاش دارد تا با ایجاد ارتباطات مجازی بین هنرمندان افغان و جامعه جهانی، زمینه‌ای برای نمایش آثار و تعاملات بین‌المللی فراهم کند.
نمایشگاه‌های دیجیتال؛ راهی برای تداوم هنر در تبعید
یکی از مهم‌ترین فعالیت‌های این پلتفرم، برگزاری نمایشگاه‌های دیجیتال برای ارائه آثار هنری است. تاکنون ۳۶ نمایشگاه از هنرمندان مختلف در این فضا به نمایش گذاشته شده است. فضای داخلی این نمایشگاه مجازی بر اساس مکان واقعی Nassauischer Kunstverein Wiesbaden توسط نهاد Walter’s Cube بازسازی شده است و بازدیدکنندگان می‌توانند به‌صورت مجازی در میان آثار هنری حرکت کرده و آنها را مشاهده کنند.
آتنا، یکی از هنرمندان شرکت‌کننده در این رویداد، که اخیراً به آلمان منتقل شده در گفتگو با امل گفت: «این برنامه فرصتی برای بازتاب هنر و چالش‌های هنرمندان افغان است. ما با آثار خود نه‌تنها صدای مردم افغانستان را به گوش جهان می‌رسانیم، بلکه نوعی مقاومت فرهنگی در برابر سرکوب کنونی ایجاد می‌کنیم. چنین فعالیت‌هایی به مردم افغانستان، به‌ویژه زنان، امید می‌بخشد.»
واکنش شرکت‌کنندگان و اهمیت نمایشگاه
فضای نمایشگاه الکترونیکی به دلیل ساختار جدید و جذاب آن مورد توجه شرکت‌کنندگان قرار گرفت. بازدیدکنندگان آثار را مشاهده کرده، نظرات و پرسش‌های خود را مطرح کردند و در پایان نشست، فرصتی برای بحث‌های گروهی فراهم شد.
هنرمندان افغان بر این باورند که برگزاری چنین نمایشگاه‌هایی، ایجاد پلتفرم‌های دیجیتال و برقراری ارتباط میان هنرمندان و جوامع بین‌المللی، راهی مؤثر برای حمایت از هنر و آزادی بیان در شرایط بحرانی کنونی افغانستان است. آنان از نهادهای فرهنگی خارج از افغانستان درخواست دارند که به حمایت و تقویت چنین ابتکاراتی ادامه دهند.
علاقه‌مندان می‌توانند برای بازدید از نمایشگاه‌های الکترونیکی و کسب اطلاعات بیشتر به وب‌سایت Hidden Statement مراجعه کنند.
گزارش و عکس از سلوا رهین
