روز جهانی پناهندگان امروز در حالی گرامی داشته میشود که آژانس پناهندگان سازمان ملل متحد گفته است که تعداد پناهندگان به حدود ۱۰۰ میلیون نفر در سراسر جهان رسیده است و این تعداد بخاطر حمله روسیه به اوکراین به بالاترین سطح رسیده است. آژانس پناهندگان سازمان ملل متحد پیشبینی میکند که اگر برای رفع مشکلات در سطح جهانی چارهای سنجیده نشود، بحران پناهندگان همچنان افزایش خواهد یافت.
کشورهای میزبان پناهندگان را میتوان به چند دسته تقسیم کرد: کشورهای که از پناهندگان استفادههای ابزاری میکنند: در این کشورها، ابتدایی ترین حقوق انسانی پناهندگان رعایت نمیشود و حتی از پناهندگان به عنوان سربازان مزدور استفاده شده و برای جنگ به کشور دیگری فرستاده میشوند. مثال روشن آن تشکیل تیپ زینبیون از پناهندگان افغانستان است که توسط ایران به جنگ سوریه و برای حفاظت از رژیم بشاراسد فرستاده میشوند.
پیش از تهاجم روسیه به اوکراین، کشور بلاروس با برخی از تحریمهای اتحادیه اروپا روبرو شد. الکساندر لوکاشنکو دیکتاتور این کشور بخاطر زیر فشار قرار دادن اتحادیه اروپا پناهجویان سوری، عراقی و افغان را به آن کشور میآورد و از طریق مرز پولند/لهستان وارد اتحادیه اروپا میکرد. در این بین چندین پناهجو در مرز میان بلاروس و پولند جانهای را در نتیجه سرمای بیش از حد و تیراندازی نیروهای دو کشور از دست دادند. حتی در روزهای اخیر سازمانهای حامی پناهندگان از دولت پولند درخواست کردند که از اخراج پناهجویان خاورمیانه به بلاروس اجتناب نماید، زیرا این افراد در بلاروس با انواع شکنجههای جسمی و روانی روبرو میشوند.
پناهنده خودی و غیر خودی
از واقعیت نگذریم، برخوردی که با یک پناهنده در کشورهای مثل ایران، پاکستان، ترکیه، بلاروس و یا کشورهای غیر دومکراتیک و سرکوبگر با پناهندگان میشود، زمین تا آسمان با برخورد کشورهای که دموکراسی در آنها نهادینه شده، وجود دارد. با این وجود پس از تهاجم روسیه به اوکراین و سرازیر شدن میلیونها اوکراینی به اتحادیه اروپا، پناهندگان را به خودی و غیر خودی تقسیم کرد. میلیونها اوکراینی ناگزیر شدند پس از تهاجم خونین و ویرانگر روسیه، خانه و کاشانه شان را ترک کنند و اکثریت کشورهای اروپایی آغوش شان را برای پذیرفتن این پناهندگان باز کردند. از نگاه انسانی، کشورهای میزبان کار بسیار عالی انجام دادند، چون کمک به انسان محتاج بدون درنظر گرفتن، دین، ملیت، زبان و رنگ، وظیفه اخلاقی و انسانی همه است.
اما این پذیرایی به گونه بود که پناهندگانی از خاور میانه و یا رنگین پوست خود شان را پناهندگان درجه دوم و غیر خودی احساس کردند و حتی صدای شماری از احزاب، شخصیتهای سیاسی، نهادهای جامعه مدنی و سازمانهای حامی حقوق پناهندگان نیز درآمد و خواستار حفظ توازن و جلوگیری از تبعیض میان پناهندگان شدند.
روز جهانی پناهندگان در ۲۰ یونی ۲۰۲۲ برگزار میشود و از سال ۲۰۰۱، ۲۰ یونی به عنوان روز جهانی پناهندگان گرامی داشته می شود. شعار امسال روز جهانی پناهندگان امسال درباره حق حمایت است “همه مردم حق حفاظت دارند – از هر کجا که باشند، هر کجا که هستند و هر زمان که مجبور به فرار شوند”
نورالله رحمانی