کمبود در مهارتهای زبان و تکنولوژی، موقعیت اجتماعی زنان پناهجو، تفاوتهای فرهنگی و پرورشی میان این زنان و زنان جامعه میزبان، وضعیت خانوادگی آنان و چگونگی هماهنگی و ایجاد توازن میان خانواده و شغل از موانع است که ورود زنان پناهجو به بازار کار آلمان را دشوار ساخته است.
در حالی که، آشنایی با دنیای دیجیتال، تسلط به زبان آلمانی (که در بسیاری از شرکتها به عنوان فاکتور اساسی برای استخدام کارمندان به شمار میرود)، درک نیازهای شرکت استخدام کننده و سنجش مهارتها و تواناییهای فردی برای انجام و به عهده گرفتن مسئولیتها از موضوعاتی هستند که فاصلهها را تا رسیدن به هدف کوتاهتر میسازد.
فخریه مِنسل بنیانگذار و رئیس بنیاد بین در هامبورگ
فخریه مِنسل بنیانگذار و رئیس بنیاد بین در هامبورگ، به ابتداییترین چالش زنان برای راه یافتن به بازار کار آلمان اشاره کرده میگوید: «برای بسیاری از زنان عدم درک این مسئله که چه میتوانند انجام بدهند و انتظارات شرکت استخدام کننده از آنها چیست، وارد شدن و ادغام به بازار کار را پیچیده ساخته است.» اما به باور او، تنها با همکاری و حمایت نهادهای مشاوره دهنده میتوان به این بن بست پایان داد.
بنیاد بین (Bin e.V) از پنچ سال به این سو، سرگرم ادغام حرفهای پناهجویان در هامبورگ است. این بنیاد با تمرکز به ورود پناهجویان به بازار کار آلمان، برای ادغام موفقیتآمیز آنها در جامعه تلاش میکند. فخریه مِنسل، در مورد نحوه کارکرد این نهاد میگوید: «ما یک دستور کار مشخص داریم که براساس آن اشتراک کنندهها باید در پایان هر دوره مشاوره، برای گذراندن دوره کارآموزی، آموزش حرفهای و یا هم کار به یکی از شرکتها معرفی شوند. مشاوران یکجا با اشتراک کنندهها برای یافتن یک راه حل مناسب و آماده ساختن آنها تلاش میکنند و این سبب شده در حدود ۸۰ درصد از افرادی که از سوی نهاد ما مشاوره دریافت میکنند به هدف خود دست یابند.» مِنسل اما میگوید که مراحل آماده سازی این زنان برای ورود به بازار کار متفاوت است. «آماده ساختن زنان برای ورود به بازار کار خود یک پروسه طولانی است و نیاز به زمان و حوصلهمندی دارد. زنانی که به ما مراجعه میکنند یک سال و نیم وقت ضرورت دارند تا به هدف که خودشان و اداره کار دارد، برسند.»
به نظر میرسد که جدا از موضوعات دیگر، مسائل دینی و عقیدهای، قومی، نژادی و موقعیتهای خانوادگی و اجتماعی، نیز در قدم گذاشتن زنان به بازار کار بی تاثیر نیست. به باور مِنسل: «بدست آوردن و حفظ یک جایگاه شغلی برای افراد دارای رنگ پوست متفاوت، زنانی با عقیدهها و فرهنگهای مختلف که بیشترشان روسری میپوشند و کسانی که مشکلات خانوادگی دارند، به مراتب دشوارتر از دیگران است.» فخریه مِنسل معتقد است که وارد کردن پناهجویان به بازار کار دشوار نیست بلکه حفظ یک موقعیت کاری برای همیشه، یک چالش بزرگ است.
از دیدگاه او، زنان که برای دریافت مشاوره به نهادهای مربوط مراجعه میکنند و در تلاش یاد گرفتن زبان، سپری کردن یک دوره آموزشی و یا بدست آوردن یک جایگاه شغلی اند، قطعاً از موقعیت اجتماعی خود آگاه هستند و تلاش آنها هم نتیجه مثبت در پی خواهد داشت. اما در کنار اینها همچنان زنانی در آلمان زندگی میکنند که تاکنون فرصت به اثبات رساندن خود برای جامعه را نداشتهاند. آنها همواره سرگرم بزرگ کردن فرزندان و کارهای داخل خانه هستند و دسترسی به این زنان که هر کدام الگوی برای فرزندان خود هستند دشوار است.
چه راهی برای دستیابی به این زنان وجود دارد؟
به گفته فخریه مِنسل، برای آگاهی دهی و حمایت از این زنان، باید نهادهای مشاوره دهنده در مکانهای که همیشه رفت و آمد دارند مانند: کودکستانها، مکتبها و ادارات دولتی ایجاد شود. خانم منسل در پاسخ به این پرسش که بنیاد بین در این زمینه چه راهکاری را روی دست گرفته میگوید: «برای آگاهی دهی و رسیدن به این زنان، ما پروژه آموزشی جدیدی را بنام «افغان موت» که در آن زنان از میان گروههای جامعه برای راهنمایی زنان دیگر آموزش داده میشوند، راه اندازی کردهایم. این زنان پس از پایان این دوره آموزشی باید تمام اطلاعات و آموختههای خود را با زنان دیگر شریک بسازند.»
دریافت مشاوره به زبان مادری
زنان در جریان دریافت مشاوره گروهی در بنیاد بین
فخریه مِنسل، پرسشی در این مورد را که چرا زنان بیشتر به بنیاد بین مراجعه میکنند، اینگونه پاسخ داد: «در نخست زنان به این دلیل به ما مراجعه میکنند که سهولت دریافت مشاوره به زبان مادری پناهجویان در اینجا وجود دارد و در مرحله بعدی احساس بدست آوردن اطلاعات و راهنماییهای مفید پای زنان پناهجو را بیشتر به این نهاد میکشاند.» به گفته منسل، مشاورین این نهاد، مراجعه کنندگان را در انتخاب یک رشته و یا یک موقعیت شغلی مجبور نمیسازد بلکه به آنها نحوه تصمیم گرفتن را میآموزانند. او ادامه میدهد: «زنان پیشنهادهای مختلفی را برای کار کردن در یک مغازه یا سپری کردن یک دوره آموزشی و حرفهای از سوی مشاورین ما بدست میآورند و بعد خود تصمیم میگیرند که کدام یک مناسب آنهاست و ما برای رسیدن به هدف، آنها را حمایت و همراهی میکنیم.»
تجربههای یک مشاوره آلمانی بنیاد بین از کار با زنان پناهجو
میشائیله پائچ (Michaela Paech)، مشاور بخش توسعه سازمانی بنیاد بین در مصاحبه با امل، هامبورگ، تجربههای خود از آشنایی با زنان پناهجو را با شرح داستان یک زن پناهجوی سوری آغاز کرد که از سالها به این سو همراه با فرزندان خود در یک اقامتگاه شناخته شده در خارج از منطقه بیلشتد هامبورگ زندگی میکند و به هیچگونه روش آموزشی -نه کلاس زبان و نه هم فعالیتهای حرفهای- دسترسی ندارد. او میگوید: «این زن هر روز فقط از کودکان خود مراقبت میکند و مشکل اصلی اینجاست که او ویزای مهمان (دولدونگ) دارد و شاید به خاطر داشتن این نوع اجازه اقامت، شانس اشتراک در این فعالیتها را ندارد و یا هم در مورد نحوه اشتراک و سهمگیری در این فرصتها اطلاعی ندارد.» به گفته این مشاور، تنها به این دلیل که فرزندان او واجد شرایط مکتب رفتن هستند او اجازه ماندن در آلمان را پیدا کرده است. فرزندانش زبان آلمانی را روان صحبت میکنند اما خودش حتی یک کلمه هم صحبت کرده نمیتواند. فرزندان مجبورند در تمام امور قدم به قدم با او باشند و ترجمانی کنند. میشائیله ادامه میدهد: «برداشت من با یک بار دیدن این زن این بود که او اطلاعات کافی در هیچ زمینهای نداشت و نمیتوانست در مورد موضوعات بیرون از خانه حتی جستجو کند. و این یک وضعیت بسیار دشوار است.»
به باور خانم پائچ، اینگونه زنها باید جستجو شوند، در ابتدا به زبان مادری شان با آنها ارتباط برقرار شود. برعلاوه، باید در مورد گزینههای که در محیط جدید برای پیشرفت آنها وجود دارد مطلع شوند. از دیدگاه او درست نیست که زنان با داشتن ویزای اقامت مهمان (دولدونگ) بصورت کامل فراموش شوند. میشائیله میگوید: «زنانی که مانند این زن سوری دولدونگ دارند انگیزهای هم برای یاد گرفتن زبان و انجام کاری ندارند زیرا تصور میکنند که هر لحظه ممکن است اسناد اقامتشان باطل و اخراج شوند.»
او ادامه میدهد: «از دیدگاه من این راه خوبی نیست. سیاستمداران باید در این زمینه نیز کاری انجام دهند. حتی اگر این زنان تنها به خاطر فرزندان خود اینجا هستند باید همچنان زبان بیاموزند و به فرصتهای آموزش دسترسی پیدا کنند. در غیر این صورت فاصله میان مادر و فرزندان بیشتر میشود و به خاطر مسائل که کودکان میدانند و مادر نمی داند و نمیتواند درک کند، امکان برقراری ارتباط نیز میان آنها دشوار میشود.»
ایدههای زنان پناهجو نیاز به پردازش دارند
به گفته میشائیله پائچ، زنانی که برای دریافت مشاوره به انجمن بین میآیند همه دارای یک انگیزه بلند هستند. اما مشکل این است که نمیدانند چه گزینههای برای پیشرفت آنها در آلمان وجود دارد. میشائیله، همچنان به این باور است که فرهنگ نگاه کردن به پیشینه کاری، گواهینامهها، اسناد و مدارک و گذشته زنان باید کم کم از بین برود. او میگوید: «ما باید به آینده آنها نگاه کنیم که چه میخواهند انجام دهند و در کدام زمینه بیشتر علاقهمندی دارند. این زنان تنها با حمایت و راهنمایی نهادهای مسئول و مشاوره دهنده قادر خواهند بود تا راه درست را برای رسیدن به هدف انتخاب کنند.»
به عقیده این خانم جوان آلمانی، ایدههای زیادی در ذهن زنان پناهجو وجود دارد که فقط نیاز به پردازش و راهنمایی دارند. او میگوید: «شماری از زنان پناهجو حتی به صورت مستقل و بدون اینکه از کسی کمک بگیرند یک شغل را راه اندازی کردهاند و با داشتن تجربههای شخصی و یا به جا مانده از فامیل مستقیم به کار آغاز کردهاند. این نشان میدهد که زنان پناهجو بسیار با انگیزه هستند و ورود آنها به بازار کار نیز آسان است در صورت که نهادهای برای مشاوره، راهنمایی و حمایت آنها وجود داشته باشد و دلسوزانه مشاوره دریافت کنند.»
نمونهای از این تواناییها را میتوان در وجود خانم ۵۱ ساله سوری دید. عایشه (نام مستعار) مادر سه فرزند است و اکنون تنها و به دور از فرزندانش در آلمان زندگی میکند. میگوید کوچکترین آنها ۱۳ سال دارد. او با وجود تنهایی و مشکلات دوری از خانواده توانسته خودش را به عنوان یک زن فعال در جامعه آلمان نیز به اثبات برساند. عایشه در کشورش وکیل بوده و پس از رسیدن به آلمان در سال ۲۰۱۵، شروع به آموزش زبان آلمانی کرده و تا سطح عالی مدرک زبان را بدست آورده است. او در تلاش برای پیدا کردن یک شغل مناسب به بنیاد «بین» مراجعه کرده و با دریافت مشاوره و راهنمایی از سوی مشاورین این بنیاد در حال حاضر سرگرم گذراندن دوره کارآموزی در زمینه دفتر داری در این نهاد است. از دیدگاه او، یافتن یک راه مناسب برای وارد شدن به بازار کار به ویژه برای زنان پناهجو دشوار است. اما نقش نهاد های مشاوره دهنده در این زمینه را نباید نادیده گرفت. او با تمام انگیزه میخواهد همچنان زبان آلمانی خود را به سطح بسیار عالی تقویت کند و امیدوار است با انجام این دوره کارآموزی چانس وارد شدن به بازار کار آلمان را پیدا کند.
(.Fotos: (Bin e.V
